Trong bối cảnh hiện nay, dự thảo luật BHXH (sửa đổi) đang trong quá trình hoàn thiện, trình Quốc Hội xem xét thông qua. Theo dự thảo Luật BHXH sửa đổi quyền lợi của người tham gia BHXH ngày càng được mở rộng. Tuy nhiên, trong thực tế, một bộ phận người lao động chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng, vai trò của chính sách BHXH dẫn đến tình trạng nhận BHXH một lần đang có xu hướng gia tăng ở một số địa phương.

Người lao động cần suy nghĩ thấu đáo trước khi quyết định nhận BHXH một lần, bởi vì nếu nhận BHXH một lần thì sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có gì bảo đảm cho cuộc sống lúc tuổi già từ đó sẽ trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Trước hết, cần hiểu rằng khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là của để dành quý giá của chính mình, nó không mất đi mà ngược lại được Nhà nước quản lý và đầu tư tăng trưởng để sau này trả lại gấp nhiều lần số tiền người lao động đã đóng thông qua chế độ tiền lương hưu hàng tháng và chiếc thẻ BHYT miễn phí với quyền lợi cao hơn (được quỹ BHYT chi trả 95% chi phí KCB).

Ảnh minh họa: Người dân nhận lương hưu hàng tháng

 Bên cạnh đó, trong trường hợp người lao động đang tham gia BHXH mà gặp khó khăn không thể tiếp tục đóng thì hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ một phần kinh phí từ Nhà nước theo mức 10%, 25%, 30% mức đóng tính trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn tùy theo đối tượng. Trong thời gian bảo lưu nếu chẳng may qua đời thì gia đình còn được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở (nếu thời gian tham gia BHXH từ đủ 60 tháng trở lên), thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng hoặc nhận trợ cấp tuất một lần.

Ngoài ra, nhận BHXH một lần là phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn, trước mắt là tự mình thoát ra khỏi lưới an sinh xã hội bền vững của Đảng, Nhà nước tổ chức thực hiện cho nhân dân. Mặt khác, so sánh với việc tích lũy thời gian để hưởng lương hưu thì người nhận BHXH 1 lần thiệt thòi là rất lớn. Cụ thể ở đây, ngoài tiền lương hưu thì người lao động còn được quỹ chi trả toàn bộ tiền mua thẻ BHYT và định kỳ, trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng, nhà nước sẽ điều chỉnh tăng lương hưu tương ứng. Tính từ năm 1995 đến nay, Nhà nước đã thực hiện 23 lần điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng của người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng; theo đó, mức lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng hiện nay đã tăng khoảng 21 lần đến 26  lần so với mức lương hưu, trợ cấp BHXH tại thời điểm trước năm 1995. Điều này cho thấy, chính sách của Nhà nước rất quan tâm đến thu nhập của người hưởng lương hưu.

Trong trường hợp rủi ro nhất, đang tham gia BHXH lỡ mất đi, thì người thân còn được nhận trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng nếu đủ điều kiện hoặc được hưởng trợ cấp tuất một lần với mức thấp nhất bằng ba tháng lương hưu.

Giả sử người lao động có đủ 20 năm đóng BHXH (từ năm 2003-2022) bao gồm 11 năm trước 2014 và 9 năm từ năm 2014 trở đi, với mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH là 6 triệu đồng/tháng. Giả định NLĐ đủ điều kiện hưởng lương hưu hoặc hưởng BHXH một lần trong năm 2024, thì NLĐ sẽ nhận được số tiền, cụ thể như sau:

1. Trường hợp khi rút BHXH một lần số tiền nhận được sẽ là:

 6.000.000 đồng x (1,5 x 11 năm + 2 x 9 năm) = 207.000.000 đồng.

 2. Trường hợp người lao động đã đóng BHXH đủ 20 năm đến khi đủ điều kiện về tuổi đời được hưởng lương hưu thì tổng các quyền lợi nhận được như sau:

 - Đối với lao động nam (đủ 61 tuổi, dựa trên căn cứ tính theo tuổi thọ trung bình của nam giới là 71,1 tuổi, như vậy số tháng hưởng lương hưu tạm tính là 10,1 năm, tương đương 121 tháng):

 + Tỷ lệ hưởng 45%, mức lương hưu là 6.000.000 x 45% = 2.700.000 đồng. Tổng tiền lương hưu nhận được là: 121 x 2.700.000 đồng = 326.700.000 đồng.

 + Mua thẻ BHYT (4,5% lương hưu hằng tháng):

4,5% x 121 x 2.700.000 = 14.701.500 đồng.

 + Trợ cấp mai táng phí (10 tháng lương cơ sở): 18.000.000 đồng.

 + Trợ cấp tuất một lần (03 tháng lương hưu trước khi chết): 8.100.000 đồng. Tổng số tiền được hưởng từ quỹ BHXH là: 367.501.500 đồng.

- Đối với lao động nữ (đủ 56 tuổi 4 tháng, dựa trên căn cứ tính theo tuổi thọ trung bình của nữ giới là 76,5 tuổi, như vậy số tháng hưởng lương hưu tạm tính là 20 năm 2 tháng, tương đương 242 tháng):

+ Tỷ lệ hưởng 55%, mức lương hưu là 6.000.000 x 55% = 3.300.000 đồng. Tổng tiền lương hưu nhận được là: 242 x 3.300.000 đồng = 798.600.000 đồng.

+ Mua thẻ BHYT (4,5% lương hưu hằng tháng):

4,5% x 242 x 3.300.000 = 35.937.000 đồng.

 + Trợ cấp mai táng phí (10 tháng lương cơ sở): 18.000.000 đồng.

+ Trợ cấp tuất một lần (03 tháng lương hưu trước khi chết): 9.900.000 đồng Tổng số tiền được hưởng từ quỹ BHXH là: 862.437.000 đồng.

Như vậy, việc nhận BHXH một lần được coi là “lợi trước mắt, hại lâu dài” nếu so với hưởng lương hưu nếu người lao động lựa chọn nhận BHXH một lần là thiệt thòi rất lớn cho bản thân cả về mặt tinh thần lẫn vật chất. Vì vậy, trước khi quyết định hưởng BHXH một lần người lao động hãy cân nhắc nghĩ đến các quyền lợi được hưởng chế độ hưu trí khi hết tuổi lao động nhất là trong thời gian tới đây theo Dự thảo Luật BHXH sửa đổi, bổ sung thì người lao động dễ dàng được tiếp cận và thụ hưởng lương hưu khi Nhà nước sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống 15 năm và xây dựng hệ thống BHXH đa tầng nhằm tạo điều kiện tối ưu cho người lao động dễ dàng tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi của chế độ hưu trí lâu dài./.