Như chúng ta đã biết, công tác thanh tra, kiểm tra bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đã góp phần quan trọng bảo đảm quyền lợi của người tham gia BHXH, BHYT, BHTN; đồng thời ngăn ngừa, hạn chế tình trạng vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN của các đơn vị sử dụng lao động, tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh Đắk Nông. Được sự quan tâm của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh cùng sự phối hợp các sở, ban, ngành trong công tác thanh tra, kiểm tra nhằm đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của người tham gia BHXH, BHYT, BHTN, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức, năng lực quản lý của các đơn vị lao động, giảm tỷ lệ nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN, hạn chế được tình trạng trốn đóng, chậm đóng, đóng thấp hơn so với mức lương mà người lao động được hưởng, giảm thiểu đến mức thấp nhất tình trạng vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động giúp người lao động yên tâm lao động sản xuất qua đó đã có những đóng góp quan trọng trong việc thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội trên địa bàn tỉnh.

Trong những năm qua tình hình phát triển kinh tế của tỉnh còn nhiều khó khăn, đại bộ phận các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đều sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ mà chủ yếu là mặt hàng nông sản (thu mua, chế biến nông sản như cà phê, hồ tiêu, điều, ca cao …), giá xuất khẩu liên tục giảm dẫn đến nhiều doanh nghiệp khó khăn trong việc trả tiền lương, tiền công cho người lao động cũng như trích đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động, nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng phá sản hoặc phải thu hẹp quy mô sản xuất, kinh doanh, người lao động thiếu việc làm hoặc mất việc làm, tình trạng nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN ngày càng ra tăng cụ thể như năm 2016 nợ BHXH, BHYT, BHTN của đơn vị cùng tham gia là 26,6 tỷ đồng, năm 2017 là: 31,2 tỷ đồng, năm 2018 là 41,8 tỷ đồng, năm 2019 là gần 45,2 tỷ đồng. Trước tình hình trên, để thực hiện tốt nhiệm vụ mà BHXH Việt nam và Ủy ban nhân dân tỉnh giao, đòi hỏi BHXH tỉnh luôn tích cực, chủ động xây dựng kế hoạch, tổ chức các cuộc kiểm tra, thanh tra chuyên ngành BHXH việc chấp hành chính sách BHXH, BHYT, BHTN của các đơn vị sử dụng lao động, đồng thời phối hợp với Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh, Liên đoàn Lao đông tỉnh, Cục thuế thỉnh và Công an tỉnh thực hiện các cuộc thanh tra, kiểm tra liên ngành kết quả như sau: trong giai đoạn 2016 -2019 đã thanh tra chuyên ngành và phối hợp thanh tra liên ngành được 241 đơn vị sử dụng lao động, kiểm tra được 280 đơn vị sử dụng lao động, qua thanh tra, kiểm tra đã thu hồi được số tiền nợ BHXH là 12, 4 tỷ đồng, phát hiện được 165  người lao động trốn đóng BHXH với số tiền truy đối BHXH hơn 1,4 tỷ đồng, BHXH tỉnh đã ban hành 24 quyết định xử phạm vi phạm hành chính do các đơn vị sử dụng lao động vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN như vi phạm về đối tượng đóng, mức đóng và phương thức đóng BHXH, BHYT, BHTN theo quy đinh của pháp luật với số tiền xử phạt vi phạm hành chính thu vào ngân sách nhà nước là 102 triệu đồng.

Qua Thanh tra, kiểm tra BHXH tỉnh cũng đã phát hiện có 229 trường hợp người lao động lạm dụng quỹ BHXH như người lao động vừa đi làm vừa thanh toán chế độ ốm đau, thai sản, dưỡng sức phục hồi sức khỏe, người lao động khai không trung thực về ngày tháng sinh của con, còn tình trạng xin giấy nghỉ ốm ở các cơ sở khám chữa bệnh để thanh toán BHXH, cơ quan BHXH cương quyết thu hồi số tiền hưởng ốm đau, thai sản, dưỡng sức phụ hồi sức khỏe về quỹ BHXH với số tiền 346 triệu đồng.

Hội thảo về công tác thanh tra, kiểm tra tại Thành phố Hồ Chí Minh

BHXH tỉnh đã thường xuyên chủ động phối hợp với các Sở, Ban, Ngành có liên quan tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra các cơ sở khám chữa bệnh trên địa bàn tỉnh để quỹ BHYT được sử dụng có hiệu quả đồng thời nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Trong giai đoạn 2016 – 2019 ngoài việc BHXH tỉnh quyết toán chi phí khám chữa bệnh đối với các cơ sở khám chữa bệnh đã thực hiện không chấp nhận thanh toán những chi phí, thuốc và vật tư y tế không đúng quy định hàng quý và trừ trực tiếp vào quyết toán của quý sau. Ngoài ra qua thanh tra, kiểm tra trong giai đoạn 2016- 2019 tại các cơ sở khám chữa bệnh trên địa bàn tỉnh, BHXH tỉnh đã xuất toán gần 400 triệu đồng. Qua công tác thanh tra, kiểm tra các đoàn thanh tra, kiểm tra cũng yêu cầu các cơ sở KCB BHYT nghiêm túc khắc phục, chấn chỉnh kịp thời những chỉ định cận lâm sàng, thanh toán chi phí thuốc, vật tư y tế, dịch vụ y tế trong công tác KCB BHYT theo đúng quy định của pháp luật. Các đơn vị SDLĐ nghiêm túc khắc phục, chấn chỉnh, thực hiện đúng quy định của pháp luật về đăng ký tham gia, lập hồ sơ giải quyết chế độ BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh những kết quả đạt được trong công tác thanh tra, kiểm tra, cũng còn nhiều tồn tại và khó khăn nhất định như là:

- Nhiều đơn vị tham gia BHXH là hộ gia đình đăng ký thành lập doanh nghiệp nhưng vốn ít, kinh doanh thua lỗ dẫn đến tình trạng nợ BHXH, BHYT kéo dài. Nhiều doanh nghiệp có số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN lớn nhưng khi Đoàn thanh tra đến làm việc thì đơn vị không tiếp Đoàn với nhiều ký do như: Lãnh đạo đơn vị đi công tác, kế toán nghỉ phép, đơn vị đóng cửa,v,v... Một số doanh nghiệp khi đoàn thanh tra đến làm việc nhưng chịu ký biên bản thanh tra, hoặc có ký biên bản thanh tra nhưng nhưng không thực hiện kết luận thanh tra.

- Trong công tác phối hợp chia sẻ thông tin giữa cơ quan BHXH với các cơ quan liên quan về xử lý kết quả chồng chéo, trùng lắp về nội dung, đối tượng, thời gian trong hoạt động thanh tra  trong thời gian qua còn chưa đáp ứng yêu cầu.

- Bên cạnh đó, năm 2016, ngành BHXH mới được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHYT, BHTN, trên thực tế hiện nay ngành BHXH đang thực hiện đồng thời 2 nhiệm vụ cả thu và chi BHXH, BHYT, BHTN mà mới thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành đóng, còn về phần chi hiện nay ngành BHXH mới chỉ dừng lại ở kiểm tra, nhất là vấn đề quản lý chi trả các chế độ BHXH, đặc biệt là thanh quyết toán sử dụng quỹ khám chữa bệnh BHYT tại các cơ sở y tế trong thời gian qua trên địa bàn tỉnh đang là vấn đề đáng quan tâm như việc chỉ định các danh mục vật tư y tế, thuốc và các cận lâm sàng, tiền ngày giường … rất cao tỉnh Đắk Nông đứng thứ 3 toàn quốc, nên rất khó khăn cho BHXH tỉnh trong việc quản lý quỹ BHYT.

- Đối với các doanh nghiệp nợ đọng BHXH kéo dài  mặc dù BHXH tỉnh đã thực hiện khởi kiện ra tòa án từ nhiều năm trước tuy nhiên đến nay hầu như không thu được số tiền nợ đọng BHXH.

- Về vấn đề xử phạt vi phạm hành chính đối với một số doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp sẵn sàng chấp hành việc nộp phạt vi phạm hành chính nhưng không nộp tiền nợ đọng BHXH nên rất khó khăn cho cơ quan BHXH trong thời gian  qua.

Nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác thanh, kiểm tra trong thời gian tới một số giải pháp được BHXH tỉnh đề ra là:

- Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người sử dụng lao động về pháp luật BHXH, BHYT, BHTN thông qua các buổi tập huấn, tọa đàm, thường xuyên gặp gỡ trao đổi để doanh nghiệp nắm bắt được các chính sách, pháp luật.

- Cần phối hợp chặt chẽ với các Sở, Ban, Ngành trên địa bàn tỉnh để chia sẻ thông tin về tình hình hoạt động và sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, phối hợp tốt để tránh chồng chéo trong hoạt động thanh tra, kiểm tra.

- Đề nghị BHXH Việt Nam sớm trình Quốc hội giao cho ngành BHXH thực hiện chức năng thanh tra toàn diện về BHXH, BHYT, BHTN trong thời gian tới.

- Tham mưu kịp thời cho Ủy ban nhân tỉnh mời các đơn vị, doanh nghiệp hoạt động kinh doanh trên địa bàn tỉnh mà không chấp hành đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động để có biện pháp xử lý kịp thời.

Bệnh nhân chờ khám bệnh tại Trung tâm y tế huyện Đắk Mil

Vì vậy, để công tác thanh tra, kiểm tra về BHXH, BHYT, BHTN trong thời gian tới thật sự có hiệu quả góp phần quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi của người tham gia, đồng thời ngăn ngừa, hạn chế tình trạng vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT thì cần phải nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa BHXH tỉnh với các ban, ngành có liên quan. Đối với những trường hợp có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng, cần phải xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật để răn đe, ngăn chặn kịp thời các hành vi trục lợi quỹ BHXH, BHYT, BHTN đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người lao động, góp phần đảm bảo sự an toàn và bền vững của quỹ BHXH, BHYT./.