Luật Bảo hiểm xã hội số 58/QH/2014/QH13 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 20 tháng 11 năm 2014 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2016. Tại Điều 60 của Luật Bảo hiểm xã hội quy định chỉ một số trường hợp người lao động được đề nghị giải quyết BHXH một lần, nhưng khi Luật Bảo hiểm xã hội còn chưa đến thời gian thi hành đã vấp phải phản ứng quyết liệt của người lao động tại các tỉnh, thành phố đề nghị được sửa đổi, bổ sung để giải quyết BHXH một lần đối với người lao động sau khi nghỉ việc 1 năm không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH khi có yêu cầu thì được nhận BHXH một lần. Ngày 22 tháng 6 năm 2015 Quốc hội đã ban hành Nghị Quyết 93/NQ/2015/QH13 về việc thực hiện chính sách BHXH một lần đối với người lao động và quy định cụ thể về mức hưởng BHXH một lần đối với người tham gia BHXH bắt buộc được tính theo số năm đã đóng BHXH. Do việc quy định về hưởng BHXH một lần không bị trói buộc cùng với nhận thức của người lao động còn hạn chế, chưa có thói quen tiết kiệm khi trẻ để dành khi hết tuổi lao động, bên cạnh đó một phần vì đời sống kinh tế của người lao động còn nhiều khó khăn khi nghỉ việc cần có một khoản tiền để duy trì cuộc sống nên hàng năm bình quân cả nước có hơn 700.000 người thanh toán BHXH một lần. Tỉnh Đắk Nông cũng nằm trong tình trạng chung của cả nước về thanh toán BHXH một lần.

Trong những năm gần đây, tình trạng người lao động ở tỉnh Đắk Nông đề nghị hưởng BHXH một lần ngày càng tăng. Theo số liệu của BHXH tỉnh từ năm 2016 đến hết tháng 12 năm 2019, toàn tỉnh 6.358 người đề nghị hưởng BHXH một lần với số tiền hơn 157 tỷ đồng, đồng nghĩa với việc trong 4 năm qua có 6.358 người lao động rời khỏi hệ thống BHXH (lưới an sinh xã hội quốc gia), với hơn 6000 người này khó có cơ hội hưởng chế độ hưu trí mà chính sách lương hưu mới là vấn đề cốt lõi để đảm bảo an sinh xã hội cho người lao động khi về già, đồng nghĩa với việc 6.358 người này sẽ là gánh nặng cho ngân sách nhà nước trong tương lai. Chỉ tính riêng năm 2019, toàn  tỉnh Đắk Nông có số người hưởng BHXH một lần là 1.665 người, gấp 5,06 lần số người nghỉ hưu (năm 2019 toàn tỉnh giải quyết mới cho 405 người hưởng hưu trí, trong khi đó toàn tỉnh số người tăng mới tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc năm 2019 chỉ là 826 người. Mặc dù BHXH tỉnh đã phối hợp với nhiều sở, ban, ngành đi rà soát, điều tra, thống kê, vận động, tuyên truyền và khai thác số lao động đang làm việc trong các doanh nghiệp để tham gia BHXH bắt buộc nhưng số tham gia BHXH mới còn khá thấp. Đây là tình trạng đáng báo động đối với các nhà quản lý chính sách vì mục tiêu mở rộng diện bao phủ BHXH của Đảng và Nhà nước khó đạt được trong khi đó ngày càng nhiều người rời khỏi lưới an sinh xã hội, thậm chí có những người lao động có 19 năm 10 tháng đóng BHXH nhưng vẫn cương quyết hưởng BHXH hội một lần mặc dù được cán bộ, viên chức BHXH tuyên truyền thuyết phục nhưng số người này vẫn đề nghị cơ quan BHXH giải quyết hưởng một lần.

Hồ sơ đã giải quyết BHXH một lần của người lao động tại BHXH tỉnh Đắk Nông

Hiện nay chế độ bảo trợ xã hội ở nước ta chỉ áp dụng với người cao tuổi từ 80 tuổi trở lên và khoảng 270.000 đồng/người/tháng. Do đó, nếu người lao động nhận BHXH một lần mà không tham gia BHXH sẽ ảnh hưởng tới chính sách an sinh xã hội nói chung và cuộc sống người lao động nói riêng.

Trước tình hình hưởng BHXH một lần như hiện nay đang diễn ra trên địa bàn tỉnh Đắk Nông nói riêng và trên toàn quốc nói chung, bên cạnh việc tuyên truyền, phổ biến tính  ưu việt của chính sách BHXH để nâng cao nhận thức đối với người lao động nói riêng và người dân nói chung hiểu được giá trị cốt lõi của chính sách an sinh xã hội này cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp trong đó cần nghiên cứu xem xét việc quy định chặt chẽ hơn về việc hưởng BHXH một lần mặc dù biết rằng hưởng BHXH một lần là quyền của người tham gia BHXH.

 Nghị quyết số 28-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 7 về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội đã nhấn mạnh nội dung xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, trong đó để mở rộng bao phủ BHXH bằng cách tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi thời gian tham gia BHXH linh hoạt hơn để được hưởng chế độ hưu trí, tức là thời gian đóng BHXH xuống 15 năm hoặc 10 năm cũng được hưởng lương hưu nhưng với mức hưởng thấp hơn so với những người đóng BHXH theo mức cơ bản, đó cũng là mục tiêu mà  ngành BHXH đang hướng tới./.