Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, về mặt bản chất và đạo lý thì việc thu bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc đối với các hộ kinh doanh cá thể không sai, nhưng vẫn bị vướng ở chỗ pháp luật bảo hiểm xã hội quy định phải có hợp đồng về giao kết bảo hiểm mới tham gia BHXH.

Sáng 6/6, tham gia giải trình tại phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ LĐ-TB& XH Đào Ngọc Dung, liên quan đến 4.240 chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia BHXH bắt buộc từ năm 2003 đến năm 2016 đang được đông đảo cử tri quan tâm, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết: Về mặt bản chất và đạo lý thì không có gì sai, nhưng về quy định của pháp luật vẫn bị vướng ở chỗ pháp luật bảo hiểm xã hội quy định phải có hợp đồng về giao kết bảo hiểm mới tham gia BHXH. Trong khi nhân viên của họ do có giao kết hợp đồng thì được nộp nhưng với chủ hộ kinh doanh cá thể không có hợp đồng lao động nên không được tham gia BHXH bắt buộc. Về mặt bản chất, họ đều là người lao động, vừa là chủ hộ nhưng cũng là người lao động và vừa có thu nhập. Cho nên, việc được tham gia bảo hiểm về mặt bản chất thì có thể chấp nhận được, nhưng pháp luật thì không quy định cho nên vẫn là sai đối tượng.

Bộ trưởng Bộ Tài Chính Hồ Đức Phớc

“Về bản chất, chủ hộ kinh doanh là người lao động nên việc tham gia BHXH thì chấp nhận được nhưng pháp luật không quy định. Vì vậy, Bộ LĐ-TB&XH trong quá trình sửa Luật BHXH tới đây cần nghiên cứu cho phép chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc vì họ là vừa là người lao động, vừa là người có thu nhập”- ông Hồ Đức Phớc nói.

Trước đó, thảo luận tại hội trường ngày 31-5, đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn Quảng Trị) cho rằng, về chủ hộ kinh doanh cá thể đăng ký tham gia BHXH bắt buộc xuất phát từ một số nguyên nhân. Cụ thể ở đây là khi triển khai thực hiện Nghị định số 01 (năm 2003) của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của điều lệ BHXH, do nhận thức chưa đầy đủ và áp lực của việc mở rộng độ bao phủ BHXH nên một số tỉnh, thành thực hiện thu BHXH bắt buộc và giải quyết chính sách đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể.

Số đông chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia BHXH bắt buộc là người trực tiếp sản xuất kinh doanh, chủ hộ vừa là chủ sử dụng lao động, vừa là người lao động, do đó nhu cầu tham gia để hưởng các chế độ BHXH, BHYT như người lao động là chính đáng.

Mặt khác, thời gian này chưa có chính sách cho người tham gia BHXH tự nguyện, nên việc tham gia đóng BHXH của chủ hộ cũng không phải thuộc điều cấm của các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. Việc chủ hộ kinh doanh cá thể tham gia đóng BHXH - về bản chất là tích cực góp phần tăng thêm diện bao phủ BHXH, phù hợp với Nghị quyết số 28 của Ban chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH.

Theo đại biểu Hoàng Đức Thắng, đến thời điểm này, các quy định liên quan chưa theo kịp đòi hỏi của thực tiễn nên mới nảy sinh câu chuyện trên. Nói cách khác, thực tiễn luôn vận động phát triển nhưng khung thể chế chưa theo kịp, nên mới dẫn đến sự việc này. “Như vậy, cần sửa đổi, bổ sung quy định pháp lý cho phù hợp để đảm bảo lợi ích của người dân…”- ông Thắng nói.

Hiện nay, toàn quốc có khoảng 5,6 triệu hộ kinh doanh cá thể. Khi các quy định pháp lý được sửa đổi thì đây sẽ là nhóm đối tượng rất lớn, tăng thêm diện bao phủ BHXH, phù hợp với định hướng BHXH đa tầng theo Nghị quyết số 28.

Đây cũng sẽ nhóm đối tượng có điều kiện kinh tế, có thể tham gia BHXH ở mức đóng cao và bền vững, góp phần cho tính ổn định của hệ thống an sinh xã hội của đất nước. Vì vậy, vấn đề của hơn 4.000 chủ hộ kinh doanh cá thể trong tham gia BHXH bắt buộc hiện nay, tuy chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số hộ kinh doanh cá thể trên toàn quốc nhưng rất cần có sự đánh giá, nghiên cứu để bổ sung, hoàn thiện các cơ sở pháp lý liên quan trong thời gian tới.