Theo báo cáo của bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, tính đến hết tháng 10/2017 toàn quốc có 603.076 người lao động (NLĐ) nhận chế độ BHXH một lần. Điều này cũng đồng nghĩa với việc sẽ có 603.076 NLĐ khi về già không có lương hưu ảnh hưởng đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội lâu dài cho NLĐ.
 

 Người lao động khi dừng tham gia BHXH cần cân nhắc kỹ trước khi nhận BHXH một lần
 

        Nguyên nhân chủ yếu khiến NLĐ muốn nhận chế độ BHXH một lần là do đời sống còn khó khăn, tiền lương còn thấp nên người lao động muốn lấy BHXH một lần để có tiền trang trải trước mắt, chưa nghĩ đến khi về già. Bên cạnh đó, người lao động chưa hiểu cặn kẽ được ý nghĩa chính sách BHXH, đặc biệt là quy định về giải quyết BHXH một lần.
       Tại Hội thảo “Công tác tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc Tây Nguyên tham gia BHXH tự nguyện và bảo hiểm y tế (BHYT) hộ gia đình” do BHXH Việt Nam phối hợp với Ủy ban dân tộc  tổ chức, Ông Đỗ Ngọc Thọ, Phó Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam cho biết người tham gia BHXH cần phải hết sức thận trọng và cân nhắc trước khi nhận BHXH một lần vì các lý do sau:
      Thứ nhất, khi nhận chế độ BHXH một lần thì người lao động sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có gì đảm bảo cho cuộc sống lúc tuổi già và sẽ trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Cần hiểu rằng khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là một của để dành quý giá của chính mình, nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng, người lao động hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ một phần kinh phí từ Nhà nước. Trong thời gian bảo lưu nếu chẳng may người tham gia bị chết thì gia đình còn được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi chết (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần.
      Thứ hai, nhận BHXH một lần là phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn vì: với mức 22% tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì một năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương; trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 2 tháng lương. Như vậy, người lao động bị thiệt mất 0,64 tháng lương. Nếu so sánh với việc tích lũy thời gian để hưởng lương hưu, thì thiệt thòi là không thể tính hết được. Người hưởng lương hưu, ngoài lương hưu còn được quỹ chi trả toàn bộ tiền mua thẻ BHYT; và định kỳ, Nhà nước điều chỉnh tăng lương hưu. Trong thời gian hưởng lương hưu mà bị chết thì gia đình còn được chế độ tử tuất.
Nếu so sánh giữa tham gia BHXH để hưởng lương hưu và gửi tiết kiệm thì về cơ bản cũng tương tự như đã phân tích trong tương quan giữa tham gia BHXH và bảo hiểm nhân thọ. Bởi các ngân hàng cũng hoạt động nhằm mục đích sinh lời và là nghề kinh doanh có lời nhất và cũng có thể bị phá sản. Như vậy, phần tiền lời đó cũng được lấy chính từ tiền gửi tiết kiệm của người gửi.
       Bên cạnh đó, ông Đỗ Ngọc Thọ cũng dẫn chứng bằng ví dụ so sánh về quyền lợi giữa một người tham gia BHXH tự nguyện để hưởng lương hưu và gửi tiền tiết kiệm với các tiêu chí giả định như sau:
       - Đóng BHXH và gửi tiết kiệm 20 năm tính từ năm 2008 (năm 2008 là năm đầu tiên thực hiện BHXH tự nguyện);
      - Số tiền gửi tiết kiệm bằng số tiền đóng BHXH duy trì trong suốt 20 năm và số tiền đóng BHXH được tính bằng tỷ lệ % theo quy định của từng thời kỳ tính trên số tiền người tham gia lựa chọn làm căn cứ đóng BHXH là 5.000.000 đồng.
       Cụ thể như sau:
       - Về mức đóng BHXH tự nguyện:
            + Năm 2008-2009: 800.000đ (bằng 16%);
            + Năm 2010-2011: 900.000đ (bằng 18%);
            + Năm 2012-2013: 1.100.000đ (bằng 20%);
            + Năm 2014 trở đi: 1.100.000đ (bằng 22%);
      - Lãi suất tiết kiệm: 7%/năm; tính theo lãi gộp qua từng năm.
   Chỉ số điều chỉnh tiền đóng BHXH theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) 5%/năm tính từ năm thứ nhất (chỉ số CPI tăng bình quân 8,1%/năm tính từ năm 2008 đến nay);
      - Người tham gia hưởng lương hưu từ năm 2028 khi đủ 55 tuổi đối với nữ tỷ lệ % hưởng lương hưu theo quy định là 55% (nam giới đủ 60 tuổi, tỷ lệ là 45%);
      - Mức điều chỉnh lương hưu bình quân tăng: 7%/năm (lấy thấp hơn mức tăng thấp nhất kể từ năm 1993 đến năm 2017).
      - Kỳ vọng sống sau tuổi nghỉ hưu là 20 năm;
      - Mức lương cơ sở tại thời điểm năm 2048 là 10.000.000 đồng, tăng 8,27%/năm (từ năm 2008 đến tháng 6/2017 mức tăng lương cơ sở bình quân là 13,7%/năm);
      - Trợ cấp tuất một lần bằng 3 tháng lương hưu tại thời điểm chết (mức thấp nhất theo quy định).
Kết quả như sau:
 

 
       Như vậy, cùng với số tiền gửi tiết kiệm là 249.600.000 đồng, nhưng đầu tư để tham gia BHXH tự nguyện thì được hưởng an sinh xã hội trọn đời với tổng số tiền được hưởng là 2.160.690.000 đồng (đối với nam là 1.786.019.000 đồng) và nhiều hơn gửi tiết kiệm với số tiền rất lớn là 973.333.000 đồng (đối với nam là 598.303.000 đồng); Ngoài ra, người lao động trong suốt thời gian hưởng lương hưu được khám, chữa bệnh do quỹ BHYT chi trả với số tiền không thể thống kê được. Lương hưu được Nhà nước điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế, vì vậy người hưởng lương hưu luôn được bảo toàn giá trị, không bị rủi ro khi đồng tiền mất giá.
       - Vẫn với các giả định nêu trong ví dụ tại phần so sánh giữa tham gia BHXH và gửi tiết kiệm, nếu nhận BHXH một lần thì mức hưởng như sau:
       - Mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 tính bằng 1,5 tháng lương bình quân, từ tháng 01/2008 đến tháng 12/2013:  6 năm  x 1,5 tháng = 9 tháng.
       - Mỗi năm đóng BHXH từ năm 2014 trở đi tính bằng 2 tháng lương bình quân. Từ tháng 01/2014 đến tháng 12/2027: 14 năm x 2 tháng = 28 tháng.
       - Tổng số tháng được hưởng là: 9 tháng + 28 tháng = 37 tháng.
       Tổng số tiền nhận BHXH một lần: 7.137.500 đồng x 37 tháng = 264.087.500 đồng.
       * Tổng quyền lợi khi hưởng lương hưu (bao gồm cả tiền mua thẻ BHYT, trợ cấp mai tang, trợ cấp tuất một lần theo mức thấp nhấp là 3 tháng lương hưu):
      - Đối với lao động nữ là 2.161.050.000 đồng, nhiều hơn 1.896.962.000 đồng so với nhận BHXH một lần (nhiều hơn 7,18 lần ).
      - Đối với lao động nam là 1.786.019.000 đồng nhiều hơn 1.521.931.000 đồng so với nhận BHXH một lần (nhiều hơn 5,76 lần).
      * Với giả định là người nhận BHXH một lần đem số tiền đó gửi tiết kiệm với lãi suất bình quân 7%/năm thì kết quả như sau:
      - Số tiền lãi trong 20 năm là: 264.087.500 đồng x 7% x 20 năm = 369.722.500 đồng.
     - Tính cả tiền gốc thì tổng số tiền nhận được là: 264.087.500 đồng + 369.722.500 đồng = 653.810.000 đồng. Vẫn thấp hơn rất nhiều so với quyền lợi khi hưởng chế độ hưu trí.
      Như vậy, nếu so với hưởng lương hưu thì nhận BHXH một lần là rất thiệt thòi cho bản thân.