Tháng 10-2016, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1980/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2016-2020, thay thế cho Quyết định số 491/QĐ-TTg, ngày 16-4-2009 của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) tại các xã đạt chuẩn NTM được tăng từ 70% lên 85% trở lên. Việc nâng cao tỷ lệ người tham gia BHYT trong bộ tiêu chí mới đã khiến cho các xã đã đạt chuẩn từ tháng 10-2016 trở về trước nếu muốn giữ chuẩn thì buộc phải nâng cao tỷ lệ người dân tham gia BHYT lên 85% trở lên (cao hơn 15% so với mức đạt chuẩn giai đoạn trước). Đối với các xã đạt chuẩn NTM theo bộ tiêu chí mới thì sau đạt chuẩn phải luôn duy trì và nâng cao tiêu chí này. Song, thực tế tại nhiều xã đã đạt chuẩn NTM, thì để duy trì được chỉ tiêu này lại không hề đơn giản.

Xã Nhân Cơ, huyện Đăk R’Lấp là một ví dụ điển hình, cụ thể năm 2016, xã Nhân Cơ về đích NTM, với tỷ lệ người dân tham gia BHYT tại xã đạt 70,5%. Sau khi về đích NTM, để giữ vững chỉ tiêu 15.1 (tiêu chí về tỷ lệ người dân tham gia BHYT), UBND xã Nhân Cơ đã thực hiện nhiều giải pháp đề về duy trì tỷ lệ người dân tham gia BHYT như là: phối hợp với các Hội, đoàn thể, cơ quan có liên quan để tăng cường công tác về Luật BHYT và những lợi ích khi tham gia BHYT đến toàn thể người dân trên địa bàn, trực tiếp thăm hỏi vận động các hộ thoát nghèo tiếp tục tham gia BHYT,…Tuy nhiên, tỷ lệ người tham gia BHYT trên địa bàn xã vẫn liên tục giảm, đến năm 2018, tỷ lệ người dân tham gia BHYT giảm xuống còn 63,26%, giảm 7,24% so với thời điểm đạt chuẩn NTM. Đến tháng 12 năm 2019, tỷ lệ người dân tham gia BHYT trên địa bàn xã là 74,11%. Nguyên nhân khiến xã không thể giữ vững được chỉ tiêu tỷ lệ người dân tham gia BHYT chủ yếu là do một số hộ gia đình trước đây thuộc diện hộ nghèo được cấp thẻ BHYT nhưng đến nay những hộ dân này đã thoát nghèo do đó họ phải tham gia BHYT tự đóng nên nên phần lớn các hộ gia đình không tham gia. Bên cạnh đó, một số người dân tuy đã được tuyên truyền, vận động, song do tâm lý chủ quan đối với sức khỏe và không lường trước được những biến cố có thể xảy ra, nên không mặn mà với việc tham gia BHYT.

Vì vậy, để duy trì, nâng cao chỉ tiêu người dân tham gia BHYT trong xây dựng NTM nói chung và tại các xã sau đạt chuẩn NTM nói riêng, trước hết chính quyền các địa phương cần xác định việc phát triển đối tượng tham gia BHYT là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, quan trọng trong công tác an sinh xã hội của địa phương. Theo đó, các địa phương cần tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền gắn với việc đổi mới hình thức và nội dung tuyên truyền, bên cạnh đó cần gắn trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền trong việc thực hiện duy trì và nâng cao chỉ tiêu tham gia BHYT, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh bằng thẻ BHYT để tạo lòng tin cho người dân khi tham gia BHYT...