Ngành BHXH được giao chức năng TTCN đóng BHXH, BHTN, BHYT từ ngày 01/06/2016 theo Nghị định số 21/2016/NĐ-CP ngày 31/03/2016 của Chính phủ. Qua từng năm, công tác TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT đã có chuyển biến mạnh mẽ cả chất và lượng, số đơn vị được thanh tra tăng dần và chủ yếu tập trung vào các đơn vị có dấu hiệu vi phạm pháp luật về đóng BHXH, BHTN, BHYT. Việc thực hiện chức năng TTCN đóng BHXH, BHTN, BHYT đã góp phần đảm bảo quyền lợi của người tham gia BHXH, BHTN, BHYT; ngăn ngừa, hạn chế tình trạng vi phạm pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT của các tổ chức, cá nhân, đơn vị sử dụng lao động. Đồng thời, nâng cao tính tuân thủ pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT của chủ sử dụng lao động và người lao động.

Đoàn TTCN đóng BHXH, BHTN, BHYT đang thực hiện nhiệm vụ tại đơn vị

Báo cáo tổng kết 05 năm thực hiện chức năng TTCN đóng BHXH, BHYT, BHTN cho thấy, giai đoạn 2016 - 2020, Ngành BHXH chủ trì và phối hợp thực hiện thanh tra, kiểm tra tại 75.785 đơn vị, trong đó thực hiện TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT tại 35.060 đơn vị. Qua TTCN, đã phát hiện và yêu cầu đơn vị lập hồ sơ đăng ký tham gia, đóng bổ sung thời gian cho 106.590 lao động chưa đóng, đóng thiếu thời gian với số tiền truy thu BHXH, BHTN, BHYT là 405,6 tỷ đồng; đóng bổ sung mức đóng cho 133.655 lao động với số tiền truy thu BHXH, BHTN, BHYT là 258,4 tỷ đồng; yêu cầu khắc phục số tiền nợ BHXH, BHTN, BHYT là 8.955,6 tỷ đồng. Đáng chú ý, hiệu quả thể hiện ngay trong thời gian thực hiện thanh tra, nhiều đơn vị đã kịp thời khắc phục những sai sót khi các Đoàn thanh tra chỉ ra; số tiền nợ các đơn vị khắc phục trong thời gian thanh tra là 3.600 tỷ đồng (chiếm 57% số thực hiện yêu cầu, kiến nghị, kết luận thanh tra giai đoạn 2016 - 2020). Từ năm 2016 đến năm 2020, thông qua công tác TTCN toàn Ngành BHXH đã ban hành và gửi hồ sơ đề nghị cơ quan có thẩm quyền ban hành 2.103 Quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền xử phạt là 114,5 tỷ đồng, số đã thu hồi thông qua việc các đơn vị chấp hành quyết định xử phạt là 30,3 tỷ đồng.

Mặt khác, BHXH Việt Nam đã phối hợp với các Bộ, Ngành nghiên cứu đề xuất cơ chế, chính sách trong hoạt động TTKT như đề xuất với Bộ Tư pháp về quy định đối với thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính và cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong Luật Xử lý vi phạm hành chính sửa đổi bổ sung năm 2019; đề xuất Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội bổ sung, sửa đổi một số hành vi vi phạm trong Nghị định số 95/2013/NĐ-CP (nay là Nghị định số 28/2020) về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH và đưa người Việt Nam đi lao động ở nước ngoài; đề xuất Bộ Y tế bổ sung, sửa đổi một số nội dung về hành vi và mức xử phạt về BHYT trong Nghị định số 176/2013/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế (nay là Nghị định số 117/2019/NĐ-CP)… Ngoài ra, đã ban hành nhiều văn bản chấn chỉnh BHXH địa phương trong việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ và rà soát bổ sung các tính năng trong phần mềm nghiệp vụ để cảnh báo, hạn chế sai sót trong thực hiện nghiệp vụ của BHXH địa phương.

Bên cạnh đó, BHXH Việt Nam đã xây dựng được một đội ngũ cán bộ làm công tác TTCN, đầy đủ điều kiện, năng lực, đáp ứng yêu cầu thực hiện vụ TTCN không chỉ dừng lại ở lĩnh vực TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT mà còn trong việc giải quyết, chi trả các chế độ BHXH, BHTN, BHYT (đội ngũ này không chỉ là công chức, viên chức của hệ thống thanh tra, kiểm tra mà còn viên chức của các Phòng Nghiệp vụ Thu, Sổ thẻ; Chế độ BHXH; giám định BHYT và các viên chức lãnh đạo cấp huyện đã được đào tạo nghiệp vụ TTCN).

Mặc dù công tác TTCN đóng BHXH, BHTN, BHYT của ngành BHXH được tăng cường, thể hiện hiệu quả tích cực nhưng trên thực tế việc thực hiện chức năng thanh tra, kiểm tra còn nhiều vướng mắc khi ngành BHXH chưa được giao chức năng TTCN đầy đủ. Cụ thể, cơ quan BHXH có quyền và trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng lại chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT mà không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách pháp luật về BHXH, BHYT đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị SDLĐ và các cơ sở khám, chữa bệnh BHYT nên đã gặp khó khăn không nhỏ trong việc tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật về BHXH, BHYT; quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHYT, BHTN bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời. Bên cạnh đó, hằng năm có đến hàng trăm nghìn lao động không được hưởng các chế độ BHXH, BHYT, BHTN kịp thời, đúng quy định; mức độ vi phạm của các đơn vị SDLĐ không chỉ dừng ở mức độ xử phạt vi phạm hành chính mà trong một số trường hợp đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự.

Như vậy, kết quả sau 05 năm cơ quan BHXH thực hiện chức năng TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT cho thấy đây là một chủ trương hoàn toàn đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta mà hiệu quả đã được chứng minh qua thực tiễn trong thời gian qua. Bên cạnh đó, hoạt động TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT của cơ quan BHXH đã làm thay đổi nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật BHXH, BHTN, BHYT của chủ sử dụng lao động, tỷ lệ nợ BHXH giảm theo từng năm, quyền lợi người lao động ngày càng được đảm bảo.

Kết quả nói trên cũng là cơ sở thực tiễn cho thấy cơ quan BHXH có đầy đủ khả năng, nhân lực và nguồn lực thực hiện nhiệm vụ TTCN trong các lĩnh vực quản lý để kịp thời phát hiện và ngăn chặn các hành vi gian lận chế độ BHXH, BHTN hoặc lạm dụng, trục lợi quỹ BHYT; tiến tới cân đối quỹ BHYT, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia, thụ hưởng và góp phần thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội./.